Η οικονομία της Τουρκίας καταρρέει και παρασύρει τον «Σουλτάνο»
Όταν ο Τούρκος Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν προκήρυξε προεδρικές και κοινοβουλευτικές εκλογές στις 24 Ιουνίου – περισσότερο από ένα χρόνο νωρίτερα απ’οτι ήταν προγραμματισμένες να γίνουν- το αποτέλεσμα τους φαινόταν προκαθορισμένο.
Εξάλλου, η χώρα βρίσκεται σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Ο Ερντογάν έχει φυλακίσει περισσότερους από 50.000 αντιπάλους του, απέλυσε άλλους 140.000 από τις δουλειές τους στο δημόσιο τομέα, φυλακίστηκε έναν προεδρικό υποψήφιο και ξεκίνησε επίθεση στους Κούρδους της Συρίας, μία πράξη που δυστυχώς ήταν δημοφιλής στους περισσότερους Τούρκους. Αλλά η φαινομενικά συντριπτική δύναμη του Ερντογάν δεν είναι τόσο σταθερή όσο φαίνεται και οι κινήσεις που κάνει ο πρόεδρος για να εξασφαλίσει μια νίκη τον επόμενο μήνα μπορεί να επιστρέψουν για να τον… στοιχειώσουν μακροπρόθεσμα.
Στην ψηφοφορία του Ιουνίου διακυβεύονται πολλά. Βάσει του αποτελέσματος του περσινού δημοψηφίσματος, η Τουρκία θα πάει από ένα κοινοβουλευτικό πολιτικό σύστημα σε ένα άλλο, βασισμένο σε μια ισχυρή εκτελεστική προεδρία. Αλλά η ψηφοφορία για το δημοψήφισμα ήταν πολύ οριακή και υπάρχει ευρεία υποψία ότι η οριακή αυτή νίκη του Ερντογάν οφείλονταν στη νοθεία της.
Αυτή τη φορά, ο πρόεδρος της Τουρκίας δεν παίρνει ρίσκα. Ο εκλογικός νόμος αφαιρέθηκε από τα χέρια της ανεξάρτητης εκλογικής επιτροπής και μεταφέρθηκε σε δημόσιους υπαλλήλους, των οποίων η απασχόληση εξαρτάται από την κυβέρνηση. Η κατάσταση έκτακτης ανάγκης θα δημιουργήσει προβλήματα σε όποιον λαμβάνει μέρος της εκλογές, εκτός κι αν ανήκει στο Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) του Ερντογάν και στον σύμμαχό του, το Εθνικό Κόμμα Δράσης (MHP).
Ωστόσο, ο Ερντογάν ζήτησε πρόωρες εκλογές όχι επειδή είναι ισχυρός, αλλά γιατί είναι νευρικός για το παραδοσιακά ισχυρό χαρτί του ΑΚΡ: την οικονομία. Ενώ η ανάπτυξη είναι σταθερή, η ανεργία βρίσκεται στο 11% (αυξάνεται στο 21% για τη νεολαία), τα χρέη συσσωρεύονται και ο πληθωρισμός – στο 12% το 2017 – «χτυπάει» το επίπεδο διαβίωσης.
Η 16χρονη εξουσία του AKP βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στην αύξηση του εισοδήματος για τους περισσότερους Τούρκους. Ωστόσο, οι μισθοί μειώθηκαν κατά 2% το περασμένο έτος και η λίρα έκανε ρεκόρ υποχώρησης το τελευταίο τρίμηνο, αυξάνοντας την τιμή των εισαγόμενων αγαθών.
Μέχρι τώρα, η κυβέρνηση έχει καταφέρει να κρατήσει τους πολίτες ευχαριστημένους με τη χορήγηση δανείων χαμηλού επιτοκίου, την ώθηση της οικονομίας με επιδοτήσεις και τη χορήγηση μπόνους στους συνταξιούχους. Αλλά το χρέος συνεχίζει να αυξάνεται και οι επενδύσεις – ιδιαίτερα οι ξένες – καθυστερούν. Η τουρκική οικονομία φαίνεται να οδηγείται σε πτώση και ο Ερντογάν θέλει να εξασφαλίσει την προεδρία πριν συμβεί αυτό.
Τι συμβαίνει με την οικονομία
Καθώς η Τουρκία προχωράει προς τις προεδρικές και κοινοβουλευτικές εκλογές τον επόμενο μήνα, οι διακυμάνσεις των τιμών συναλλάγματος, που θεωρούνται ως ένα σημαντικό οικονομικό βαρόμετρο, διαμορφώνουν τις οικονομικές προβλέψεις τόσο για τις προεκλογικές όσο και για τις μετεκλογικές περιόδους.
Ο πρόεδρος της Τουρκίας επιδιώκει αντιφατικούς στόχους. Ο Ερντογάν θέλει να στηρίξει τη λίρα που βυθίζεται όλο και πιο χαμηλά, όμως αυτό θα απαιτούσε μέτρα για τον περιορισμό του πληθωρισμού και του ελλείμματος των τρεχουσών συναλλαγών. Ωστόσο, οι προσπάθειές του να αντλήσει πρωταρχική ανάπτυξη, ειδικά πριν από τις εκλογές του Ιουνίου, θα επιτύχουν το ακριβώς αντίθετο.
Ο Ερντογάν υποστήριξε την προηγούμενη εβδομάδα ότι η Τουρκία θα ακολουθήσει οικονομικές πολιτικές με επίκεντρο την ανάπτυξη. Αυτό όμως πιθανότατα σχετίζεται με τις προεδρικές και βουλευτικές εκλογές που θα οδηγήσουν στο νέο προεδρικό σύστημα της Τουρκίας το οποίο θα συγκεντρώνει περισσότερες εξουσίες στα χέρια του Ερντογάν.
Αλλά ακόμη και μετά τις εκλογές, είναι αμφίβολο εάν ένας πολιτικός ο οποίος θεωρεί τον εαυτό του «εχθρό των επιτοκίων» θα ανεχτεί το είδος της αυστηρότερης νομισματικής πολιτικής που θα απαιτηθεί για να αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη των επενδυτών στην λίρα.
Πως θα ανεχθούν οι Τούρκοι τα… capital controls;
«Η Τουρκία θα επιβάλει πρόστιμα σε πρόσωπα ή εταιρείες που προσπαθούν να «βγάλουν λαθραία» τα κεφάλαια τους εκτός της χώρας χρησιμοποιώντας ανταλλαγές χρημάτων ή υπό την κάλυψη των λεγόμενων εισαγωγικών ή εξαγωγικών συναλλαγών», ανέφερε η εφημερίδα Sabah.
«Το πρόστιμο θα ανέλθει στο 40% του εν λόγω κεφαλαίου», σημείωνε η Τούρκικη εφημερίδα αναφέροντας τις αλλαγές στους σχετικούς νόμους, τους οποίους δήλωσε ότι έχουν πλέον τεθεί σε ισχύ.
Την απόφαση της κυβέρνησης, η οποία ισχύει τόσο για ξένα νομίσματα όσο και για την Τούρκικη λίρα, ακολούθησε η προειδοποίηση του Τούρκου Προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ότι η Τουρκία δεν θα συγχωρήσει όσους προσπαθούν να βγάλουν κεφάλαια έξω από τη χώρα. Η δήλωση του Ερντογάν προκάλεσε φόβους ότι η Τουρκία θα μπορούσε να επιβάλει capital controls.
Να ξεκαθαρίσουμε εδώ πως οι Τούρκοι πολίτες δύσκολα θα μπορέσουν να προσαρμοστούν σε ένα τέτοιο μέτρο.
Γι’ αυτό άλλωστε η κυβέρνηση αργότερα θέλησε να καθυσηχάσει τον κόσμο, διευκρινίζοντας ότι οι δηλώσεις αφορούσαν σε πιθανές προσπάθειες από τους οπαδούς του κινήματος Φετουλάχ Γκιουλέν, τον οποίο κατηγορεί η Τουρκία για την εκπόνηση του αποτυχημένου πραξικοπήματος τον Ιούλιο του 2016, για τη έξοδο κεφαλαίων από τη χώρα. Η κυβέρνηση άλλωστε κατάσχεσε δισεκατομμύρια δολάρια σε περιουσιακά στοιχεία εταιρειών που φέρεται ότι συνδέονται με το κίνημα.
Η λίρα της Τουρκίας υποχώρησε σε χαμηλά επίπεδα ρεκόρ έναντι του δολαρίου τους τελευταίους μήνες. Οι επενδυτές πουλούν τουρκικά περιουσιακά στοιχεία με την ανησυχία ότι η οικονομία υπερθερμαίνεται και ότι η νομισματική πολιτική δεν είναι αρκετά σφιχτή για να επιβραδύνει την ανάπτυξη και να μετριάσει τον πληθωρισμό.
Μπορούν οι εκλογές της 24ης Ιουνίου να ενισχύσουν την εμπιστοσύνη των επενδυτών;
Χωρίς αμφιβολία, μια νέα κυβέρνηση που ενισχύεται από τη λαϊκή ευλογία θα άρει κάποιες αβεβαιότητες. Παρόλα αυτά, η περίοδος «αναμονής» είναι πιθανό να είναι παρατεταμένη, δεδομένου ότι η εξίσωση της πολιτικής εξουσίας έχει γίνει μάλλον πολύπλοκη πριν τις εκλογές, προκαλώντας πολλαπλά ενδεχόμενα για το πως θα μπορούσε να διαμορφωθεί η πολιτική δομή της Τουρκίας μετά τις δημοσκοπήσεις. Επιπλέον, οι δημοτικές εκλογές, που προγραμματίζονται για τον Μάρτιο του 2019, είναι πιθανό να εμφανιστούν ως άλλο ένα εμπόδιο στην εκκαθάριση της οικονομικής ομίχλης.
Τα… πειραγμένα ζάρια των εκλογών
Οι εκλογές θα διεξαχθούν ουσιαστικά υπό στρατιωτικό νόμο, και ο Ερντογάν έχει … πειράξει όλα τα ζάρια, έχει σημαδέψει κάθε τραπουλόχαρτο κι έχει «κανονίσει» κάθε ρουλέτα.
Δεν υπάρχουν ουσιαστικά ανεξάρτητα μέσα ενημέρωσης στη χώρα και υπάρχουν φήμες ότι το AKP και το MHP έχουν στρατολογήσει ακόμη και οπλισμένους «υποστηρικτές» για να εκφοβίσουν την αντιπολίτευση. Ένας τρομακτικός αριθμός όπλων εξαφανίστηκε άλλωστε από το αποτυχημένο πραξικόπημα του 2016.
Ωστόσο, η νίκη ίσως και να μην αποδειχθεί τελικά «παιχνιδάκι» για τον Ερντογάν. Το ενδεχόμενο των επαναληπτικών εκλογών, εάν δεν συγκεντρώσει το 51% των ψήφων στην πρώτη, θα αποδυνάμωνε τον Ερντογάν ακριβώς τη στιγμή που ετοιμάζεται να αντιμετωπίσει ορισμένα πολύ σημαντικά προβλήματα, εκτός από την οικονομία:
Ο πόλεμος της Τουρκίας με τους Κούρδους έχει πλέον εξαπλωθεί στη Συρία και το Ιράκ.
Στη Συρία, ο Ασάαντ είναι πιθανό να επιβιώσει και η Τουρκία θα δυσκολευτεί – και θα της κοστίσει – να καταλάβει μόνιμα την ανατολική Συρία. Ο Ερντογάν θα πρέπει επίσης να αντιμετωπίσει τους χιλιάδες μαχητές του Ισλαμικού Κράτους και της Αλ Κάιντα που βρίσκονται τώρα στη νότια Τουρκία.
Οι εντάσεις αυξάνονται με την Αίγυπτο για την Ερυθρά Θάλασσα και τη νέα συμμαχία της Άγκυρας με το Σουδάν, γεγονός που έρχεται σε αντίθεση με το Κάιρο για τα δικαιώματα των υδάτων του ποταμού Νείλου.
Υπάρχει η ισχυρή πιθανότητα μιας σύγκρουσης με το Ισραήλ, αλλά και το Ιράν, ένας σύμμαχος και σημαντικός εμπορικός εταίρος για την Τουρκία.
Υπάρχει επίσης η δυνατότητα – αν και απομακρυσμένη – η Τουρκία να εμπλακεί σε θερμό επεισόδιο με την Ελλάδα.
Και τέλος, υπάρχει η αυξανόμενη τιμή του πετρελαίου – τώρα είναι πάνω από 70 δολάρια το βαρέλι – και το βάρος που θα προσθέσει αυτό στην ήδη χρεωμένη τουρκική οικονομία.
Ο Τούρκος πρόεδρος μπορεί να πάρει τη νίκη του τον επόμενο μήνα, αλλά όταν έρθουν τα προβλήματα, δεν θα έχει την «πολυτέλεια» να αποτύχει σε κανένα. Θα πρέπει να αντιμετωπίσει ό,τι ο ίδιος δημιούργησε.
Discussion about this post