Cosmote History, ντοκιμαντέρ κι η Ιστορία του Χριστιανισμού: Κριτική του Ιάσονα Τριανταφυλλίδη

Ο Ιάσονας Τριανταφυλλίδης γράφει την κριτική του για το Cosmote History, τα τηλεοπτικά ντοκιμαντέρ, την Μπέτανι Χιουζ και το ντοκιμαντέρ «Η Ιστορία του Χριστιανισμού».

Τα τηλεοπτικά ντοκιμαντέρ

Πρέπει να ομολογήσω πως έχω μια αδυναμία στα τηλεοπτικά ντοκιμαντέρ κάθε είδους. Εκεί φαίνεται άλλωστε και το ταλέντο ενός κινηματογραφιστή. Το ντοκιμαντέρ σίγουρα χρειάζεται και αυτό κάποια χρήματα. Ειδικά κάτι ντοκιμαντέρ σαν του National Geographic που μπορεί να γυρίζονται επί μήνες ή και χρόνια από συγκεκριμένους ανθρώπους στις τέσσερις πλευρές του πλανήτη. Το National Geographic βέβαια είναι ένας τεράστιος οργανισμός που έχει προσφέρει τα μέγιστα και κάτι παραπάνω στη διάδοση του πολιτισμού, αλλά και στην ανακάλυψη, την κατανόηση και την προστασία της φύσης γύρω μας, του πλανήτη, των ζώων κλπ.

Ντοκιμαντέρ όμως δεν κάνει μόνο το National Geographic με τις ισχυρές του δυνάμεις. Ντοκιμαντέρ μπορεί να κάνει ο καθένας και μάλιστα στην Ελλάδα τα ντοκιμαντέρ ειδικά από το 1955 και μετά από τότε που ασχολήθηκε με αυτό ο σπουδαίος Βασίλης Μάρος – για τον οποίο θα μιλήσουμε σε ένα από τα επόμενα κομμάτια αναλυτικά- έχει πολύ μεγάλη ανάπτυξη και άνθρωποι με σχετικά πενιχρά μέσα έχουν καταφέρει να κάνουν κινηματογραφικά ή τηλεοπτικά ντοκιμαντέρ αντάξια των ξένων. Τα ντοκιμαντέρ χρειάζεται πάνω απ’ όλα ταλέντο, καλλιέργεια, εξυπνάδα και αποφασιστικότητα. Και βέβαια τι θέμα έχεις διαλέξει για να ασχοληθείς. Δόξα τω θεώ στην Ελλάδα υπάρχουν τόσα πολλά και διαφορετικά θέματα για ιστορικά, οικολογικά, θρησκευτικά θέματα, για θέματα του βουνού ή της θάλασσας, μυθολογικά ή για διαφορετικές περιόδους 5.000 χρόνων ιστορίας…

Δύο σειρές ντοκιμαντέρ έχω δει τον τελευταίο καιρό στα ξένα ανάλογα κανάλια για ντοκιμαντέρ και επειδή συνέχεια το επαναλαμβάνουν έχει τύχη να τα δω πολλές φορές τα οποία αξίζει τον κόπο να τα παρακολουθήσετε αν έχετε τηλεόραση με πολλά κανάλια που πιάνουν το National Geographic, το BBC, το Viasat, το History κλπ. Επίσης ξέρω ότι υπάρχουν στο ίντερνετ.

«Η Ιστορία του Χριστιανισμού»

Το ένα λέγεται «Η Ιστορία του Χριστιανισμού» (A History of Christianity), αποτελείται από 6 επεισόδια παραγωγής του BBC 4 τα οποία φτιάχτηκαν το 2009 και τα υπογράφει και τα παρουσιάζει ο καθηγητής της Ιστορίας της εκκλησίας στην Οξφόρδη Diarmaid MacCulloch.  Μέσα σε έξι επεισόδια της μιας ώρας ο συγκεκριμένος άνθρωπος γυρίζει ολόκληρο τον πλανήτη και μιλάει γρήγορα και με ουσία για κάθε πτυχή που χάραξε την πορεία του Χριστιανισμού τα τελευταία 2.000 χρόνια. Από την ορθοδοξία και τον καθολικισμό, τους καλβινιστές και τους διαμαρτυρόμενους μέχρι την πορεία του Χριστιανισμού στην Άπω Ανατολή, στην Ιαπωνία, στην Ινδία, στην Αφρική, με τις αιρέσεις, τις σφαγές, τους διωγμούς, τους πάπες, τους πατριάρχες, του αγίους, τους αυτοκράτορες, το Ισλάμ και τον Βουδισμό, με όλου τους φίλους και τους εχθρούς του Χριστιανισμού αυτές οι 2 χιλιετίες τοποθετημένα το κάθε πράγμα στον χώρο του και με τον χρόνο που κανονικά χρειάζεται για να ειπωθούν όλα ψύχραιμα χωρίς υπερβολές αλλά και χωρίς μνησικακίες και κόμπλεξ.

Ο Diarmaid MacCulloch κρατάει μια ουδέτερη στάση σε όλα δίνοντάς σου την εντύπωση κάποιες φορές πως είναι εντελώς άθεος, τουλάχιστον ότι δεν πιστεύει στον Χριστιανισμό, αλλά μπορεί και να πιστεύει. Φέρεται ως επιστήμων πάνω απ’ όλα για αυτό και η δουλειά του δεν μπορεί να κριθεί παρά μόνο από το επιστημονικό της σκέλος. Το οποίο βέβαια να ομολογήσω πως ο τρόπος που αντιμετωπίζει την ορθοδοξία είναι ο πιο ανθρώπινος και συγκινητικός από όλα τα θέματα και μου έκανε μεγάλη εντύπωση το πως ακόμα και ο διωγμός των Ελλήνων της Μικράς Ασίας τοποθετείται από αυτόν με σοβαρότητα και χωρίς υπερβολές μέσα στους διωγμούς. «Η Ιστορία του Χριστιανισμού» είναι ένα μάθημα καταρχήν το πως ένας σοβαρός καθηγητής Πανεπιστημίου μιλά για το θέμα του στην τηλεόραση και κάνει εκπομπή απλά με μέτρο και ολοκληρωμένη θέση κατορθώνοντας να μπει στο μέτρο του μέσου που λέγεται τηλεοπτική εικόνα. Φυσικά «Η Ιστορία του Χριστιανισμού» των 6 επεισοδίων δεν είναι μια φτηνή προσπάθεια, αλλά είτε σας ενδιαφέρει, είτε δεν σας ενδιαφέρει το θέμα αξίζει να το δείτε…

Η Μπέτανι Χιουζ

Η Μπέτανι Χιουζ είναι μια Αγγλίδα ιστορικός και άνθρωπος της τηλεόρασης. Έχει σπουδάσει κλασική ιστορία και έχει κάνει αρκετή τηλεόραση. Έχει γυρίσει σχεδόν όλον τον Κόσμο από Αίγυπτο μέχρι Γιβραλτάρ και βέβαια έχει γυρίσει σχεδόν όλη την Ελλάδα και με ανθρώπινο κατανοητό τρόπο καταγράφει την ιστορία και την μεταδίδει στους τηλεθεατές της. Είναι μια γυναίκα γελαστή πληθωρική, ενημερωμένη πάνω απ’ όλα που ξέρει να φέρεται στους ανθρώπους γύρω της και ξέρει να μεταδίδει τη γνώση με τον τρόπο που χρειάζεται και η γνώση για να μεταδοθεί. Η σειρά ντοκιμαντέρ που είχε κάνει για την Αρχαία Αίγυπτο ήταν μοναδική, τα ντοκιμαντέρ που είναι αρκετά για την Ελλάδα – έχει κάνει οδοιπορικό στα μέρη μας – δεν έχει ξαναγίνει, αλλά το ντοκιμαντέρ για το Γιβραλτάρ μου έκανε τεράστια εντύπωση για τον πλούτο των γνώσεων που παρείχε…

Και ο MacCulloch και η Μπέτανι Χιουζ είναι πράγματι άνθρωποι που θα έπρεπε να διδάσκονται σε σχολές για ντοκιμαντέρ και κάθε δουλειά τους είναι μάθημα αλλά και απόλαυση…

Τα ντοκιμαντέρ του Cosmote History – Η κριτική μας

Από την άλλη λοιπόν εκτός από το κλασικό σπουδαίο κανάλι History υπάρχει και το ελληνικό History που έφτιαξε η COSMOTE TV πριν λίγα χρόνια. Σε γενικές γραμμές έχει ωραία εικόνα και προσεγμένο πρόγραμμα. Δύσκολα όμως θα μπορούσε κανείς να δώσει αυτά τα εύσημα στο συγκεκριμένο κανάλι. Από τη μια ο συνδυασμός προβολής παλαιότερων ελληνικών ντοκιμαντέρ σαν του Μάρου ας πούμε, αλλά και άλλων που δυστυχώς δείχνουν τον τόνο της διαφοράς του χθες από το σήμερα και των ξένων παραγωγών που προβάλλονται -όπως της Χιουζ και του MacCulloch που λέγαμε- σε αντιπαράθεση με τις καινούργιες παραγωγές που το ίδιο κανάλι κάνει έχουν καταστροφικές συνέπειες γιατί τουλάχιστον το 95 – 96% των καινούριων παραγωγών για να μην πω παραπάνω δίπλα στα ξένα και στα παλιά, δυστυχώς δείχνουν αμέσως την φτώχια τους. Προσέξτε όχι φτώχεια οικονομική γιατί φαίνεται πως έχουν δώσει λεφτά στην παράγωγή. Περισσότερο φτώχεια ιδεών και βέβαια ταλέντου ως προς την κατασκευή. Τα περισσότερα μοιάζουν με μακράς διάρκειας ρεπορτάζ των ειδήσεων με «ειδικούς» και καθηγητές οι οποίοι μιλάνε ασταμάτητα λέγοντας όχι πάντα τα πιο σοβαρά θέματα, όσον αφορά δε τις αναπαραστάσεις εποχών ιστορικών σκηνών και γεγονότων εκεί οι συγκεκριμένες εκπομπές τα κάνουν θάλασσα γιατί είναι προφανές ότι σε αντίθεση με τους ξένους σκηνοθέτες και δημιουργούς ντοκιμαντέρ οι περισσότεροι από τους δικούς μας δεν ξέρουν την ίδια ώρα που κάνουν ντοκιμαντέρ να στήσουν τις σκηνές μυθοπλασίας.

Όλο αυτό βέβαια φάνηκε πολύ έντονα στο συγκεκριμένο κανάλι το ελληνικό History της COSMOTE TV δηλαδή το οποίο έτσι και αλλιώς πάσχει και από πρωτότυπες ιδέες και από άκρατο συντηρητισμό, και από έλλειψη χιούμορ αλλά και από στοιχειώδεις γνώσεις των θεμάτων που θα ήθελε να παρουσιάσει. Κάπως έτσι οι συγκεκριμένοι άνθρωποι που αποφασίζουν για το πρόγραμμα και κυρίως για τις παραγωγές που κάνουν είναι προφανές από τα τόσα χρόνια που μεταδίδεται το συγκεκριμένο κανάλι, πως δεν ξέρουν να εγκρίνουν αλλά ούτε καν να κρίνουν και να συγκρίνουν το α αποτέλεσμα για να μην κάνουν τα ίδια λάθη και έτσι τα ίδια πρόσωπα συνεχίζουν να κάνουν τις ίδιες μέτριες δουλειές.

Όλα αυτά τα προβλήματα φάνηκαν καθαρά πέρσι στην επέτειο του 1821 όταν με επικεφαλής μια σειρά για τον Καποδίστρια έδειξε όλη την φτώχια και του ταλέντου και των δυνατοτήτων για τέτοιο τόλμημα, αλλά και οι υπόλοιπες σειρές που ήταν και ντοκιμαντερίστικες και μυθοπλαστικές τα έκαναν θάλασσα με κακογυρισμένα ιστορικά πλάνα και καθηγητές και επιστήμονες που μιλούσαν ασταμάτητα. Ξεχώρισε πολύ τελευταία μια σειρά που παρουσίαζε ο δημοσιογράφος Γιώργος Λιάνης με θέμα την Ελλάδα του 21 και όσα συνέβησαν μετά, με ασταμάτητο λόγο και ελάχιστα πλάνα χωρίς λόγο, όπου όμως όλοι όσοι μίλησαν ήταν σημαντικοί όπως και αυτά που έλεγαν και το ασταμάτητο μοντάζ που τους έμπλεκε μεταξύ τους ήταν εξαιρετικό. Ήταν το μάθημα πως όταν δεν μπορεί να σταθεί, ούτε να στηθεί η εικόνα που είναι η τηλεόραση ο σωστός λόγος μπορεί να καλύψει τα πάντα. Από την άλλη σε αντίθεση με την Χιουζ η επίσης καθηγήτρια πανεπιστημίου Λένα Διβάνη έκανε σειρά ντοκιμαντέρ για τα «Ζευγάρια που έγραψαν Ιστορία» στην Ελλάδα και η τηλεοπτική σειρά ήταν τόσο κακή όσο και το βιβλίο της. Γιατί βέβαια κανείς δεν βρέθηκε να της πει ότι όταν ως «ειδικός» παρουσιάζεις ένα θέμα πρέπει να πρωταγωνιστεί το θέμα και όχι ο εαυτός σου – ειδικά αν θέλεις να παριστάνεις τον «ειδικό». Ας δουν όλοι αυτοί την σειρά ιστορικών ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ με τίτλο «Τα ορφανά του 1821: Ιστορίες Αμερικανικού Φιλελληνισμού» για να καταλάβουν τι θα πει ταλέντο ευαισθησία, γνώση καλλιέργεια και υψηλή αισθητική. Ότι δηλαδή δεν έχει η πλειοψηφία των σειρών αλλά και το αποτέλεσμα της Cosmote History.

Πάντα όμως υπάρχει καιρός να διορθωθεί κάτι πολύ περισσότερο που λεφτά υπάρχουν εκεί ίσως περισσότερα από την ΕΡΤ….